“hành trình và những con đường, khi giá trị chất xám đặt đúng người – đúng thời điểm – đúng việc”
https://thanhnien.vn/quoc-bao-sam-ngoc-linh-khong-nen-de-trong-tu-kinh-post1485585.html
‘Quốc bảo’ sâm Ngọc Linh không nên để trong tủ kính
Đó là ý kiến của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tại hội thảo “Nâng tầm sâm Ngọc Linh thành thương hiệu quốc gia” tổ chức chiều nay 6.8 tại Quảng Nam.
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhắc lại năm 2017 khi đang là Thủ tướng, cũng tại hội thảo về sâm Ngọc Linh, ông đã nói sâm Ngọc Linh là quốc bảo nhưng phải đi liền với quốc kế dân sinh.
“Ý rằng sâm Ngọc Linh không phải để trong tủ kính mà phải được chế biến, sản xuất, giải quyết nhiều việc làm, an sinh xã hội và đóng góp thực sự xây dựng thương hiệu quốc gia”, Chủ tịch nước nói.
Theo Chủ tịch nước, hội thảo lần này không chỉ nói về chính sách, tạo động lực, tìm nguồn lực phát triển sâm Ngọc Linh mà còn nhắc nhở chúng ta tìm tòi những giải pháp tốt nhất, phù hợp nhất để phát triển cây “quốc kế dân sinh”. Đây là hy vọng mới của Việt Nam trong ngành dược liệu, thực phẩm chức năng.
Nỗi lo sâm giả ảnh hưởng uy tín “quốc bảo”
Hội thảo nhằm tìm ra các giải pháp thúc đẩy mở rộng, phát triển vùng nguyên liệu sâm Ngọc Linh. Đặc biệt tạo động lực hiện thực hóa “Đề án phát triển và hình thành Trung tâm công nghiệp dược liệu tại tỉnh Quảng Nam” với sâm Ngọc Linh là cây chủ lực; nâng cao giá trị của sâm Ngọc Linh, góp phần đưa sâm Ngọc Linh trở thành một thương hiệu quốc gia.
 |
| Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc bắt tay chào hỏi dược sĩ Đào Kim Long, người đầu tiên tìm ra cây sâm Ngọc Linh |
 |
| Cây sâm Ngọc Linh được bày bán tại phiên chợ sâm hàng tháng tại H.Nam Trà My |
Để đạt được những mục đích này, theo Chủ tịch nước, các địa phương còn nhiều việc phải làm.
“Muốn làm quốc kế dân sinh phải có sản lượng lớn, xu hướng này đã được tỉnh Quảng Nam và Kon Tum vào cuộc. Tất nhiên, sản lượng sâm so với các nước thì quy mô về sản lượng của chúng ta còn khiêm tốn, chất lượng cần phải cải thiện hơn, thị trường còn nhiều vấn đề cần tiếp tục quan tâm giải quyết”, Chủ tịch nước gợi ý.
Ngoài ra, còn có nhiều vấn đề lớn hiện nay cần quan tâm. Chẳng hạn biến đổi khí hậu làm hàng vạn cây sâm Ngọc Linh chết; tình trạng sâm Ngọc Linh giả, nhiều loại củ giống sâm Ngọc Linh trà trộn làm ảnh hưởng đến uy tín của cây sâm “quốc bảo”; khoa học công nghệ chưa được chú trọng; đa dạng sản phẩm sâm Ngọc Linh còn hạn chế…
“Sâm Ngọc Linh ngoài những giá trị về sức khỏe còn ẩn chứa tiềm năng kinh tế to lớn, đồng thời là cơ hội để khẳng định niềm tự hào dân tộc, tương tự như Hàn Quốc đã tự hào về nhân sâm của họ. Chúng ta chưa làm được điều này”, Chủ tịch nước nói và kỳ vọng Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để phát triển ngành công nghiệp trồng, chế biến sâm Ngọc Linh có giá trị xuất khẩu “tỉ USD” trong thời gian đến.
Lấy sâm Hàn Quốc làm bài học phát triển
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng gợi ý một số hướng đi, cách làm cho chiến lược phát triển sâm Ngọc Linh.
Đó là, vừa bảo tồn vừa phát triển cây sâm Ngọc Linh để đạt giá trị cao hơn; nghiên cứu học hỏi phát triển ngành sâm như Hàn Quốc và một số quốc gia khác tiên tiến khác đã làm; đa dạng hóa sản phẩm; bảo vệ nguồn gen thuần chủng, không bị lai tạp; ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng, chế biến sản phẩm… Từ đó tạo bước đột phá cho ngành dược liệu và thực phẩm chức năng, có khả năng cạnh tranh với sản phẩm sâm của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc…
Ngoài ra, cần khởi tích cho cây sâm Ngọc Linh lịch sử rõ ràng và cả những giai thoại để làm tăng giá trị cho sâm. Việc kêu gọi doanh nghiệp tham gia, khuyến khích các hình thức liên doanh, liên kết cũng được đặt ra. Vốn, công nghệ, đất và rừng là những yếu tố quan trọng. Đồng thời, người dân giữ rừng phải được hưởng lợi xứng đáng bởi mất rừng là không còn sâm Ngọc Linh.
“Hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum cần tiếp tục hoàn thiện chiến lược nuôi trồng, sản xuất, chế biến sâm Ngọc Linh nâng tầm thương hiệu quốc gia, tạo những nền tảng tốt hơn để sâm Ngọc Linh phát triển bền vững, vươn ra thị trường trong nước, toàn cầu và trước hết lấy sâm Hàn Quốc làm bài học”, Chủ tịch nước nhấn mạnh.
 |
| Sâm Ngọc Linh được trồng tại H.Nam Trà MyC.X |
Tại hội thảo do UBND hai tỉnh Quảng Nam, Kon Tum phối hợp cùng báo Tuổi Trẻ tổ chức, các cơ quan quản lý đã đưa ra thông tin chi tiết về Đề án phát triển sâm Ngọc Linh đến năm 2030 và định hướng đến 2045; thực trạng và định hướng phát triển sâm tại tỉnh Quảng Nam cũng như tiềm năng và khát vọng phát triển cây sâm Ngọc Linh tại tỉnh Kon Tum.
Đại diện lãnh đạo tỉnh Quảng Nam và Kon Tum cũng ký biên bản ghi nhớ hợp tác vận động thành lập Hiệp hội sâm Ngọc Linh Việt Nam. Đây là cơ sở để bảo vệ nguồn giống sâm, phát triển sâm Ngọc Linh thành thương hiệu quốc gia trong tương lai.
https://www.kontum.gov.vn/dac-san/tin-tuc/detail/90/Bao-ton-va-phat-trien-Sam-Ngoc-Linh-Kon-Tum.html
Nỗ lực trong công tác bảo tồn và phát triển, Sâm Ngọc Linh Kon Tum đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận sản phẩm quốc gia, năm 2016 Cục Sở hữu trí tuệ – Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm củ.
Và mới đây, ngày 30/7/2018, Cục Sở hữu trí tuệ đã có Quyết định mở rộng vùng chỉ dẫn địa lý cho 09 xã thuộc hai huyện Đăk Glei và Tu Mơ Rông với diện tích gần 17.000ha. Đây là động lực để tỉnh Kon Tum phấn đấu phát triển thành công sản phẩm Sâm Ngọc Linh trở thành sản phẩm quốc gia, sớm thương mại hoá sản phẩm và đưa thương hiệu Sâm Ngọc Linh Kon Tum ra thị trường trong nước và quốc tế.
Trước khi có sự phát hiện của các nhà khoa học, từ xưa sâm Ngọc Linh đã được người dân tộc Xê Đăng sống trên vùng núi cao Ngọc Linh sử dụng để chữa nhiều loại bệnh và còn được gọi là cây thuốc “Giấu”. Đến năm 1973, sâm Ngọc Linh được Dược sĩ Đào Kim Long và đoàn điều tra dược liệu Ban Dân y Quân khu 5 phát hiện ở độ cao 1.800m tại vùng Ngọc Linh tỉnh Kon Tum.
Theo kết quả nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, Sâm Ngọc Linh là loài đặc hữu hẹp miền Trung Việt Nam, điều kiện sinh trưởng và phát triển tốt là dưới tán rừng tự nhiên có độ che phủ tối thiểu 70% và có độ cao từ 1.200m đến 2.500m.
Theo kết quả nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế và các nhà khoa học, phần rễ và thân rễ cây Sâm Ngọc Linh thiên nhiên có 52 hợp chất saponin đã được chiết suất và xác định, trong đó có 26 chất đã được xác định là các saponin có cấu trúc mới lần đầu tiên được công bố. Ngoài ra trong phần lá có 19 hợp chất saponin, trong đó có 8 hợp chất saponin khác với saponin ở bộ phận rễ và thân rễ. Mặt khác, Sâm Ngọc Linh chứa một lượng rất cao saponin dammaran, một điều chưa có tiền lệ trước đây; những phát hiện về tính chống stress và tính chống khối u đã giúp cho Sâm Ngọc Linh trở thành một cây sâm đáng chú ý cho những công trình nghiên cứu tiếp theo nhằm đưa nó vào ứng dụng trong việc điều trị các bệnh chứng phổ biến và hiểm nghèo của nhân loại.
Đến giai đoạn 1995 – 1998, sâm Ngọc Linh đã bị khai thác quá mức và dẫn đến nguy cơ cạn kiệt, khan hiếm trong tự nhiên nên không đảm bảo sản lượng để sản xuất các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh.
Nhận thức được sự quan trọng của Sâm Ngọc Linh đối với ngành dược liệu và phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, ngay từ những năm 1995 tỉnh Kon Tum đã tổ chức đánh giá về sâm Ngọc Linh và bắt đầu thực hiện công tác bảo tồn cây sâm Ngọc Linh Kon Tum tại huyện Tu Mơ Rông và Đăk Glei thuộc dãy núi Ngọc Linh từ năm 1997.
Giai đoạn 2004-2014, tỉnh đã triển khai dự án “Bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh có sự tham gia của cộng đồng”, cho đến nay dự án đã hoàn thành mục tiêu bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh, xây dựng thành công vườn sâm giống với diện tích khoảng 15 ha, dự kiến sản xuất khoảng 20 vạn cây giống/năm để phục vụ phát triển sản xuất.
Năm 2013, tỉnh Kon Tum đã phê duyệt Quy hoạch phát triển Sâm Ngọc giai đoạn 2012 – 2020, tầm nhìn đến năm 2025 với tổng diện tích quy hoạch phát triển Sâm Ngọc Linh 31.742 ha, trong đó vùng lõi trồng Sâm Ngọc Linh có độ cao từ 1.500m trở lên gần 17.000ha, vùng đệm bảo vệ vùng lõi, bảo vệ môi trường, sinh thái và ổn định khí hậu tạo điều kiện thích nghi để phát triển Sâm 14.754 ha (độ cao từ 1.200m – 1.500m).
Đến nay, tỉnh Kon Tum đã phát triển được khoảng 500 ha sâm Ngọc Linh (Công ty cổ phần Sâm Ngọc Linh 470 ha, Công ty TNHH MTV lâm nghiệp Đăk Tô 15 ha, Trung tâm ươm tạo và hỗ trợ doanh nghiệp khoa học và công nghệ 05 ha và một số diện tích do người dân trồng). Các doanh nghiệp trồng và phát triển sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh đều áp dụng mô hình liên kết với người dân tại chỗ, đặc biệt là mô hình liên kết với bà con đồng bào dân tộc thiểu số trồng sâm của Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Kon Tum.
Diện tích Sâm Ngọc Linh hiện nay chủ yếu dùng để tiếp tục sản xuất giống phục vụ công tác nhân rộng diện tích theo quy hoạch, một số ít phục vụ cho công tác nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm các sản phẩm.
Tỉnh Kon Tum khẳng định Sâm Ngọc Linh Kon Tum hiện chưa được đưa ra thị trường để tiêu thụ, các doanh nghiệp đang trong giai đoạn đầu tư lắp đặt dây chuyền chế biến, để cho ra đời những sản phẩm sâm Ngọc Linh thương mại đầu tiên dạng viên ngậm, tinh sâm, trà sâm, sấy khô…việc tiêu thụ sâm Ngọc Linh dưới dạng sâm củ sẽ không tạo ra được giá trị gia tăng cao cho ngành dược liệu và khó có thể đưa sản phẩm ra thị trường quốc tế mang thương hiệu quốc gia.
Kon Tum là tỉnh có tiềm năng và lợi thế về dược liệu mà ít địa phương nào có được. Hy vọng trong giai đoạn tới, với sự quan tâm của Chính phủ và các Bộ, ngành Trung ương, sự vào cuộc của các nhà đầu tư, doanh nghiệp cộng với sự quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh, tin tưởng tỉnh Kon Tum sẽ trở thành vùng dược liệu trọng điểm của quốc gia. Sâm Ngọc Linh nói riêng và dược liệu nói chung sẽ góp phần tăng trưởng kinh tế, đồng thời bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường sinh thái./.
